U medijima nemačkog govornog područja se ovih dana dosta piše o 30. godišnjici raspada Jugoslavije.
Povodom toga je Austrijska press agencija (APA) objavila razgovor sa uglednim bečkim ekonomistom Mariom Holznerom koju prenosi većina austrijskih medija, prenosi Index.hr.
Politički se kolaps se nije mogao sprečiti, ali ekonomski bi se isplatilo sačuvati Jugoslaviju, ističe Holzner sa Bečkog instituta za međunarodne ekonomske studije (WIIW) u intervjuu za APA-u.
Holzer je zapravo komentarisao ekonomske aspekte Jugoslavije, kao i ekonomski razvoj država koje su nastale nakon njenog raspada.
“Hrvatska je u Jugoslaviji bila tehnološki lider, sada je na začelju EU”
“To bi bila prednost za sve zemlje, posebno za Sloveniju i Hrvatsku”, rekao je izvršni direktor WIIW-a Holzner na pitanje kako bi se reformisana Jugoslavija ekonomski razvijala u posljednje tri decenije.
Holzner je istakao da su slovenačke banke ili hrvatski lanac benzinskih pumpi bili aktivni u celoj Jugoslaviji.
“U Jugoslaviji su Slovenija i Hrvatska bile tehnološki lideri. Sada se Hrvatska, na primer, nalazi na začelju EU”, rekao je, misleći posebno na neprofitabilnu hrvatsku brodogradnju.
Trideset godina nakon kraja Jugoslavije, Slovenija i Hrvatska i dalje su najnaprednije bivše republike, ali njihovo vođstvo nad ostatkom bivših jugoslavenskih zemalja se smanjuje.
Pristupanje Evropskoj uniji 2004. (Slovenija) i 2013. (Hrvatska) ne odražava se jasno u razvoju bruto domaćeg proizvoda po stanovniku, ističe bečki ekonomist.
Crna Gora je napravila najveći ekonomski skok
Crna Gora je napravila najveći ekonomski skok napred u poslednjih 20 godina, prešla na turizam nakon sloma svoje aluminijumske industrije i zbog toga može da priušti visok deficit, objasnio je Holzner.
U maloj jadranskoj državi, koja je usvojila evro kao nacionalnu valutu, postoji dalji potencijal za turističku ekspanziju. S druge strane, druge zemlje poput Srbije ili Severne Makedonije “nisu neuspešne” oslanjajući se na jačanje svoje industrije, oprezan je Holzner.
Promena privredne paradigme kao posledica korona-krize mogla bi regiji da da ekonomski poticaj.
Holzner se poziva na trend “približavanja” kako bi se smanjila zavisnost od proizvođač u istočnoj Aziji. Uz to, plate u Srbiji sada su niže nego u Kini, naglasio je direktor Bečkog instituta.
Već postoje znakovi da se investitori više orijentišu prema jugoistočnoj Europi nego istočnoj Aziji, kaže Holzner.
Premala nacionalna tržišta
“Svako bi imao koristi od ulaska u EU”, naglasio je Holzner u vezi bivših jugoslevenskih republika koje su izvan Unije. Napokon, domaća tržišta država bivše Jugoslavije toliko su mala da je povećanje produktivnosti moguće samo s pristupom većem tržištu.
“To su malene zemlje koje zajedno imaju polovinu grčkog BDP-a”, objasnio je stručnjak za APA-u. Ali bilo bi “izgubljeno vreme” kad bi države čekale na punopravno članstvo u EU, pogotovo jer su za to pooštreni uslovi nakon “loših iskustava” s Bugarskom i Rumunijom, pa tako postoje i političke blokade.
Kao “mešovita ekonomija” s otvorenom migracionom politikom, Jugoslavija je bila bolje razvijena od zemalja komunističkog Istočnog bloka.
Pogrešna valutna politika
“Problemi usidreni u jugoslavenskom sistemu su i danas vidljivi”, rekao je Holzner, misleći na važnu ulogu menadžera u “samoupravnim” jugoslavenskim kompanijama ili na stavove prema valuti. Zbog turizma i gastarbajtera došlo je računanja u nemačkim markama, zbog čega ljudi u regiji danas i dalje ne računaju u odgovarajućoj nacionalnoj valuti, već u evrima. Budući da devalvacija nije bila dopuštena, rezultat su precejena nacionalna valuta, visok deficit, kao i stagnirajuće plate i visoke brojke nezaposlenost”i, smatra bečki ekonomista.
Za Sloveniju je uvođenje evra 2007. godine imalo dalekosežne i ne samo pozitivne posledice, ističe Holzer.
Pridruživanje zajedničkoj valuti omogućilo je jeftine zajmove koji su se, između ostalog, koristili za otkup firmi. Godinu dana kasnije zemlja je tokom finansijske krize došla na rub bankrota, državni bankarski sistem teško je pogođen, a brojne vodeće kompanije prodate su u strane ruke.
“To je bila istrorijska katastrofa za slovenačku privredu”, rezimira Holzner.
Izvor: B92
