U poslednje vreme uočeno je reklamiranje pojedinih platformi koje potencijalnim klijentima nude “laku i brzu zaradu” putem trgovanja binarnim opcijama.
Narodna banka Srbije upozorava građane da se radi o visoko rizičnim transakcijama koje često uključuju i različite oblike prevara i da se kao pružaoci ovih “usluga” javljaju platforme koje ne podležu regulatornim, kontrolnim, niti nadzornim ovlašćenjima organa Republike Srbije.
Stoga je preporuka građanima da pre nego što odluče da povere nekome svoj novac ili da investiraju u neki finansijski proizvod – provere da li lice ili platforma koji nude određene usluge imaju dozvolu za pružanje investicionih i brokersko-dilerskih usluga i davanje investicionih saveta.
Binarne opcije predstavljaju izvedene finansijske instrumente (finansijske derivate) u čijoj osnovi se mogu nalaziti različite vrste aktive – roba (poput nafte), berzanskih indeksa, valutnih parova, kao i akcija velikih kompanija – poput Apple Inc., Tesla Inc. i slično).
Isplata po osnovu binarnih opcija u potpunosti zavisi od uspešnosti predviđanja da li će cena određene aktive zabeležiti rast iznad ili pad ispod određenog nivoa, u određenom periodu.
Kupac ovakve opcije pokušava da predvidi smer kretanja cene izabranog instrumenta (rast ili pad cene), kao i vremenski period na koji glasi ovakva projekcija (minut, 15 minuta, 60 minuta…).
U slučaju uspešno predviđenog kretanja cene, pojedinac ostvaruje dobit u formi fiksnog unapred poznatog dela uloženog novca (obično 70-80 odsto uloga), koju mu isplaćuje brokerska kuća (elektronska platforma), dok u slučaju neuspešnog predviđanja gubi ceo uložen iznos (100 odsto uloga).
S obzirom da se radi o predviđanju smera kretanja cene u veoma kratkom roku kada promene cene uglavnom ne zavise od fundamentalnih pokazatelja, od posebnog značaja je poznavanje tehničke analize, koja se zasniva na praćenju istorijskih podataka, odnosno korišćenju grafičkih prikaza kako bi se identifikovali odgovarajući “obrasci” u kretanju cene osnovne aktive koji mogu, ali i ne moraju uspešno da predvide kretanje cene u budućnosti.
Ovakva strategija je orijentisana na kratak rok i smatra se veoma rizičnom, čak i za investitore sa značajnijim iskustvom, kažu u centralnoj banci i ističu da zato ulaganje u binarne opcije u velikoj meri ima karakteristike klađenja.
Zarada platformi se uglavnom bazira na sledećem:
U slučaju uspešne procene, pojedinac ostvaruje dobit u iznosu nižem od uloženog novca (npr. 70 odsto uložene sume), a u slučaju pogrešne procene ostvaruje gubitak celokupnog uloženog novca (100 odsto uložene sume). Posledica je da kupac binarne opcije u proseku gubi novac (sistem je dizajniran tako da “šanse” u proseku idu u korist platforme).
Internet platforme za trgovanje koje nude ove “usluge” ne ispunjavaju potrebne regulatorne zahteve, što ostavlja prostor za mnogobrojne prevare: odbijanje isplate inicijalno uplaćenih sredstava ili ostvarene zarade od strane platforme, zloupotrebu podataka o korisnicima – neovlašćeno prikupljanje podataka o kreditnim karticama, podacima iz ličnih dokumenata (koji su neophodni za registraciju) i diskonekciju između realnih tržišnih kretanja i kotacija prikazanih na platformi – jedan od ključnih izvora prevara odnosi se na manipulaciju podacima od strane trgovačkih platformi po pitanju stvarnog kretanja cene aktive.
Ključni kanal promocije ovakvih platformi su web sajtovi i društvene mreže, čiji je domet veliki, pri čemu njihova popularnost konstantno raste, u skladu sa sve intenzivnijim korišćenjem socijalnih mreža, što posebno može biti izraženo u uslovima pandemije kada značajan deo vremena provodimo koristeći elektonske uređaje.
Reklame koje se plasiraju potencijalnim korisnicima najčešće obećavaju brzu zaradu, kao i niz “pogodnosti” koje privlače korisnike: bonus depozit nakon registracije – dodatni novac koji stoji na raspolaganju za trgovanje, bonus depozite za značajniji iznos uloga – povećanje “nagrade” za korisnike sa značajnim ulozima i internet prezentacije jednostavne za korišćenje (user-friendly) i primamljivog dizajna.
Potencijalne opasnosti za građane od poslova sa binarnim opcijama prepoznali su i evropski regulatori, koji su preduzeli regulatorne mere kojima se privremeno ili trajno zabranjuje tržište, distribucija i prodaja binarnih opcija stanovništvu (malim investitorima).
Tako je European Securities and Markets Authority (ESMA) tokom 2018. i 2019. godine svojim odlukama u više navrata privremeno zabranjivala stavljanje na tržište, distribuciju i prodaju binarnih opcija malim ulagačima, da bi od jula 2019. godine većina država članica EU (ukupno 25 država članica, kao i neke države van EU poput Norveške i Velike Britanije) trajno zabranile stavljanje na tržište, distribuciju i prodaju binarnih opcija malim ulagačima. Na brojne opasnosti i rizike u trgovini binarnim opcijama, kao i povezane prevare, ukazali su i američki regulatori, kao i američki FBI.
Pružanje investicionih i brokersko-dilerskih usluga u Srbiji ne može se obavljati bez dozvole Komisije za hartije od vrednosti.
Na internet prezentaciji Komisije dostupni su, između ostalog, registar brokersko-dilerskih društava koji poseduju dozvolu Komisije za pružanje ovih usluga i aktivnosti.
